Hoe heeft Rusland misleiding ingezet tijdens het Russisch-Georgische gewapend conflict en de annexatie van de Krim? Op deze vraag geeft kolonel Han Bouwmeester antwoord in zijn proefschrift ‘Krym Nash: An Analysis of Modern Russian Deception Warfare’. Vandaag promoveert hij aan de Universiteit Utrecht.

Bouwmeester is universitair hoofddocent Militaire Strategie en Landoptreden aan de Nederlandse Defensie Academie (NLDA). Hij omschrijft misleiding als een activiteit die verrassing kan veroorzaken of de beeldvorming kan manipuleren, waardoor anderen op een dwaalspoor worden gebracht. Zowel in het Russisch-Georgische conflict in 2008 als tijdens de annexatie van de Krim in 2014 gebruikten Russische autoriteiten misleidingmethoden. Zowel succesvol, als niet-succesvol, concludeert Bouwmeester.

Manipulatie annexatie Krim
Met name tijdens de annexatie van de Krim speelde volgens de kolonel ‘verrassing’ en ‘het manipuleren van percepties’ een grote rol. “De Russische militaire inlichtingen- en veiligheidsdienst, slaagde erin met zogeheten fire starters (aanstichters) een aantal pro-Russische burgergroepen te rekruteren, te bewapenen, te organiseren en op te leiden. Zij stonden de Russische special forces bij tijdens de annexatie van het schiereiland. De Russische autoriteiten pasten daarna de methode van stilzwijgen en ontkenning toe. Daardoor bleef voor het Oekraïense leiderschap onduidelijk hoe de annexatie kon gebeuren, en wie daarachter zat. Meer dan 6 weken lang bleven zij in onwetendheid, wat leidde tot verrassing en gemanipuleerde beeldvorming over het verloop van de annexatie. Bij zowel de Oekraïense leiding als de rest van de wereld”, zo schrijft Bouwmeester.

Westerse landen
Volgens het proefschrift toonden westerse krijgsmachten in het recente verleden weinig interesse in het toepassen van misleidingmethoden. Dat verklaart Bouwmeester deels doordat westerlingen veelal van mening zijn dat dit niet past bij een open en democratische samenleving. “Zij beschouwen het uitvoeren van misleidingoperaties als oneerlijk of niet ‘erg chique’.”

In de laatste tientallen jaren is er weinig relevant academisch onderzoek gedaan naar misleiding. Dit proefschrift brengt daar verandering in.